Phân tích số liệu nhiệt độ quan trắc nhiều năm tại TP.HCM và TP Cần Thơ cho thấy trong 16 năm gần đây, nhiệt độ trung bình theo các thời kỳ (bảng số liệu) đã tăng đáng kể so với trước đó.
Đặc biệt từ năm 2011-2016, mức độ tăng nhiệt là 0,4oC so với 5 năm trước đó (2006-2010), đây cũng là giai đoạn đô thị hóa nhanh đến chóng mặt.
Hà Nội cũng phải trải qua những mùa hè nóng kỷ lục. Hiện tượng khói đặc bủa vây khoảng không xuất hiện trong khu vực nội thành Hà Nội vừa qua là một trong những hiện tượng đảo nhiệt, ô nhiễm không khí. Nó là hệ quả của hiệu ứng đô thị.
Có thể hiểu đảo nhiệt đô thị là hiện tượng nóng lên ở khu vực trung tâm của thành phố hay sư chênh lệch giữa nhiệt độ của đô thị lõi và với khu vực ngoại ô, nông thôn xung quanh. Hiện tượng đảo nhiệt đô thị đã được nghiên cứu từ những năm 20 của thế kỷ trước tại thành phố London, Anh.
Hiện tượng “đảo nhiệt đô thị” – urban heat island (UHI), được định nghĩa là hiện tượng mà tại cùng thời điểm, nhiệt độ trung bình ở khu vực phát triển đô thị với nhiều công trình nhân tạo cao hơn ở khu vực công viên và nông thôn có môi trường tự nhiên xung quanh.
Hiện tượng tăng nhiệt độ cục bộ này tạo nên một khu vực trung tâm như một “ốc đảo” có nhiệt độ cao hơn các nơi khác nên được gọi là “đảo nhiệt đô thị”. Hiện tượng này được mô tả như trong biểu đồ nhiệt độ của các khu vực ở đô thị, minh họa sự dao động nhiệt độ trên toàn thành phố: nhiệt độ thấp ở khu vực nhiều cây xanh như công viên, và tăng cao ở các khu vực nhiều công trình nhà ở.
Các đô thị lớn đang ngày càng nóng lên. (Ảnh minh họa)
Hai dạng đảo nhiệt đô thị phổ biến nhất là đảo nhiệt bề mặt (surface UHI) và đảo nhiệt không khí (atmospherice UHI). Hai dạng hiện đảo nhiệt này khác nhau về cơ chế, cách quan trắc, tác động và từ đó kéo theo sự khác biệt về giải pháp giảm thiểu.
Đảo nhiệt bề mặt là hiện tượng mà ban ngày ánh nắng mặt trời làm nóng các bề mặt không được che phủ như mái nhà, tường, lề đường ở khu vực trung tâm đô thị. Trong khi đó, khu vực nông thôn và công viên do có nhiều bóng râm nên nhiệt độ các bề mặt có thể gần với nhiệt độ không khí. Do ảnh hưởng bởi tác động của ánh nắng mặt trời, hiện tượng đảo nhiệt đô thị bề mặt diễn ra cả ngày và đêm, đặc biệt là mùa hè.
Đảo nhiệt không khí là hiện tượng mà không khí ở khu vực trung tâm đô thị ấm hơn không khí ở vùng ngoại ô. Ngoài ra, theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ - Environmental Protection Agency (EPA), các nhà khoa học còn chia đảo nhiệt không khí thành hai loại:
- Đảo nhiệt đô thị dưới tầng tán (canopy layer UHIs): xảy ra tại tầng không khí thấp, nơi con người sinh sống, có thể tính từ mặt đất đến các mái nhà hoặc đỉnh cây.
- Đảo nhiệt đô thị biên (boundary layer UHIs): bắt đầu tính từ mái nhà hoặc đỉnh cây lên vùng khí quyển bên trên, khoảng 1,5km.
Tuy nhiên, các nghiên cứu và phân tích thường chỉ tập trung vào hiện tượng đảo nhiệt đô thị dưới tầng tán, nơi mà đời sống con người chịu tác động trực tiếp từ nhiệt độ không khí.
Theo các chuyên gia, có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự biến đổi bất thường của điều kiện thời tiết, khí hậu nhưng có nguyên nhân trực tiếp và sâu xa là do hoạt động sống của con người làm gia tăng hàm lượng khí nhà kính dẫn đến gia tăng hiệu ứng nhà kính của khí quyển. Con người đã tận thu trái đất và phải trả giá là điều tất yếu.
Đối với những khu vực thành phố, quá trình đô thị hóa tăng nhanh là một trong những nguyên nhân làm gia tăng tính khắc nghiệt của thời tiết. Công trình Xanh chính là một giải pháp để giảm thiểu hiệu ứng nhà kính, góp phần chống biến đổi khí hậu.
Lam Anh (tổng hợp)
